Druga majska “Filmoteka”, koju Kinoteka Republike Srpske organizuje u ponedjeljak i utorak, 24. i 25. maja, na Palama, ponudiće publici priliku da pogleda dokumentarni film u dva dijela “Zalazak stoljeća /Testament L.Z./”, izuzetno filmsko ostvarenje iz bogatog opusa čuvenog režisera Lordana Zafranovića.
Posvetivši život filmu kao beskompromisnoj umjetnosti, Zafranović je uporno pomjerao dopuštene granice u okvirima društvene prihvaćenosti.
U nasljeđe je ostavio radikalno modernistički opus obilježen avangardnim, dubinski preciznim formama i suočavanjem sa potisnutim sadržajima kolektivnog identiteta, saopšteno je iz Kinoteke.
Nijedan režiser osim njega nije tako duboko zagledao u “crnu rupu” hrvatske prošlosti iz Drugog svjetskog rata, uparivši svoja istraživanja o tekovinama ustaštva sa izrazito ambicioznom modernističkom formom.
Drugim riječima, Zafranović se nikada nije ustručavao beskompromisno da traži istinu, te za svoju potragu preuzme punu odgovornost i zasluge.
Rođen u Maslinici na ostrvu Šolta 1944. godine, Zafranović je odrastao u okrilju Kinokluba Split, gdje već 1961. snima svoj prvi kratki film “Nedjelja”, koji će osam godina kasnije poslužiti kao osnova njegovog istoimenog prvog dugometražnog filma.
Na Pedagoškoj akademiji u Splitu diplomirao je književnost i likovnu umjetnost, a do 1966. godine već je autor dvadesetak amaterskih filmova. Formalno filmsko obrazovanje stiče na praškoj filmskoj školi FAMU, na kojoj diplomira režiju 1981. godine.
U to vrijeme Zafranović je već ostvario međunarodnu karijeru nominacijom za “Zlatnu palmu” u Kanu 1979. godine sa filmom “Okupacija u 26 slika”. Isto filmsko ostvarenje se godinu ranije u Puli okitilo “Velikom zlatnom arenom”, kao i nagradom za režiju.
“Okupacija u 26 slika” dio je Zafranovićeve ključne filmske trilogije posvećene traumama Drugog svjetskog rata, koju čine još “Pad Italije” i “Večernja zvona”, igrani filmovi nastali po scenarijima Mirka Kovača.
Istu temu Zafranović je obradio i u dva izuzetna dokumentarna ostvarenja – “Krv i pepeo Jasenovca”, te “Zalazak stoljeća /Testament L.Z./” iz 1994. godine.
“Posljednji film je po mnogo čemu jedinstven s obzirom na to da se autor usuđuje preklopiti vlastitu istoriju sa onom kolektivnom, a oživljenom snimcima nastalim za vrijeme Nezavisne Države Hrvatske, kao i dokumentarnim materijalima sa suđenja Andriji Artukoviću, Pavelićevom ministru unutrašnjih poslova”, navodi se u saopštenju Kinoteke.
Zafranović je na tom filmu radio više od 10 godina, a nakon što ga je ranih devedesetih konačno završio, dokumentarac je zbog neslaganja sa vladajućom ideologijom sljedećih dvadesetak godina proveo u “bunkeru”. Zafranovićeva teza je jednostavna – horor prošlosti ponavljaće se sve dok se ne prihvate i ne nauče njegove lekcije.
“Testament” je nastao u vrijeme novog rata u Hrvatskoj, pa 20. vijek završava u krvi i pepelu, baš kao što je i počeo.
Autor ingeniozno kolažira kompleksne snimke, samouvjereno šarajući prostorom i vremenom koje spaja svojom energičnom i vještom naracijom. Tu i tamo i sam staje pred kameru kako bi pročitao odlomak iz romana italijanskog književnika Kurcija Malapartea “Kaput” /Kaputt/.
Zafranović se na ovaj način dostojanstveno oprostio od turbulentnog vijeka u kojem su snovi jednih plaćeni krvlju i pepelom drugih, navode u Kinoteci.
Dokumenarni film “Zalazak stoljeća /Testament L.Z./” biće prikazan u Kulturnom centru Pale u 19.00 časova.
/SRNA/
