Prošlo je četrnaest godina od samostalnog proglašenja nezavisnosti takozvane države Kosovo.
Od tada, ovaj akt u svijetu priznalo je oko stotinak zemalja, Priština navodi 117 zemalja, Beograd daleko manje. Među zemljama Evropske unije koje nisu priznale Kosovo su Španija, Slovačka, Kipar, Grčka i Rumunija, a kada je riječ o svjetskim silama, to su Rusija, Kina, Brazil i Indija. Nakon Samita nezavisnih, koji je u oktobru održan u Beogradu, očigledno je broj zemalja u svijetu koji ne podržavaju nezavisnost tzv. Kosova daleko veći.
To nije spriječilo da takvo Kosovo od 2008. godine postane član nekoliko međunarodnih organizacija, kao što su MMF, Svjetska banka i FIFA. Ipak, ono što je najznačajnije, do sada nisu uspjeli da postani članica Ujedinjenih nacija, pred kojima su svaki put predstavljeni kao Kosovo * (sa zvezdicom).
Analitičari sa tedencijom ka kosovskoj nezavisnosti ističu da je potrebno još samo priznanja četiri države članice NATO da se situacija preobrati u korist Albanaca sa KiM. Ipak, sve glasine da je Grčka na ivici da prizna tzv. Kosovo, juče su potpuno rasplinute posjetom grčkog premijera Kirjakos Micotakis, koji je jasno prenio stav da se Grci nikako nisu predomislili po tom pitanju.
Sveobuhvatni prijedlog za rješenje statusa Kosova, kako mu glasi puno ime, specijalnog izaslanika Ujedinjenih nacija – Martija Ahtisarija, trebalo je nizom ponuđenih mjera da rasplete višedecenijski srpsko-albanski Gordijev čvor. Zvanični Beograd nikada nije prihvatio ovaj plan, dok je za Kosovo on bio osnova za jednostrano proglašenje nezavisnosti koje se dogodilo 17. februara 2008. godine.
Ovim dokumentom se, između ostalog, predviđena široka autonomija za srpske opštine, i takozvana nadzirana nezavisnost za Kosovo. Sporazum sadrži čitav niz odredbi, članova i aneksa koji se tiču ustavnih, pravosudnih, imovinskih, bezbjednosnih i drugih mjera kojima bi se regulisao status tzv. Kosova.
Ahtisarijev plan se pominje i u Deklaraciji o nezavisnosti koju je Skupština Kosova usvojila 17. februara 2008. godine, čime je Priština jednostrano proglasila odvajanje od Srbije. U njoj piše da Kosovo prihvata „sve međunarodne obaveze koje sadrži Ahtisarijev plan“, te da će „Ustav obuhvatiti sva relevantna načela“ iz sporazuma.
Srpskoj zajednici je trebao da omogući i razvoj i unapređenje ljudskih prava, decentralizaciju, kao i zaštitu vjerskog i kulturnog nasljeđa. Na šezdesetak strana Ahtisarijevog plana navode se brojni članovi, mjere i odredbe, ali i 12 aneksa koji se, između ostalog, odnose na prava zajednica i njihovih pripadnika, osnivanje novih opština, pravosudni sistem, spoljni dug, bezbjednost, međunarodno vojno i civilno prisustvo.
Tako su, na primer, Aneksom i regulisane ustavne odredbe i prema njegovom članu 3 – Srbi imaju deset zagarantovanih mjesta u Skupštini Kosova. Ta odredba je i danas na snazi. U Rješenju takođe piše da Ustav mora da obezbijedi učešće Srba u Vladi Kosova, jedno ministarsko i dva mjesta zamjenika ministra.
No, za Srbe sa KiM najvažnije tačke Ahtisarijevog programa, tada, kao i danas, su zaštita ljudskih i prava zajednice, decentralizacije i zaštite i očuvanja kulturnog-istorijskog i vjerskog nasljeđa. Neke odredbe ni dan danas nisu zaživjele u praksi.
– O položaju Srba na Kosovu je sve rekao nobelovac Peter Handke kada je kazao da je to najusamljeniji narod u Evropi – izjavio je danas pisac Matija Bećković, što i jeste suština njihovog položaja. Skoro svakodnevno svjedočimo učestalim napadima na Srbe povratnike i one koji odbijaju da napuste KiM, skrnavljenje grobova i vjerskih objekata, izolovanih incidenata i planskih državnih akcija u cilju zastrašivanja od strane vlade Aljbina Kurtija, pogotovo na vjerske i druge značajne datume.
Prvi sporazum o principima normalizacije odnosa Beograda i Prištine, poznatiji kao Briselski sporazum, potpisali su aprila 2013. tadašnji premijeri Srbije i Kosova, Ivica Dačić i Hašim Tači, uz posredovanje Evropske unije (EU) oličene u visokoj predstavnici Ketrin Ešton.
Jedna od ključnih odredbi sporazuma je formiranje Zajednice srpskih opština (ZSO) na KiM, zamišljene kao mehanizam zaštite srpskog stanovništva. Pristalice pokreta Samoopredeljenje sadašnjeg premijera Kosova Aljbina Kurtija su zbog toga izašle na ulice Prištine 10. februara 2007. godine, smatrajući da plan nije obezbijedio potpunu nezavisnost Kosova.
Danas je upravo tačka ZSO glavni kamen spoticanja napretka briselskog dijaloga, jer uprskos potpisanoj obavezi Kurtijeva vlada u Prištini čini sve da se iz toga izvuče. Čak i nakon posjete evropskih i američkih izaslanika za dijalog Beograda i Prištine, koji su vlasti u Prištini jasno dali do znanja koje su njihove obaveze.
Sa druge strane srpska diplomatija je nepopustljiva, stvaraju se novi savezi i podrška Srbiji koja ojačava njenu pregovaračku poziciju u Briselu. Iako dijalog u Briselu djeluje kao da je potpuno zamro, očigledno je da su iza kulisa velika previranja, diplomatske bitke i pregovori.
/Telegraf.rs/
