Na današnji dan 1453. godine desio se pad Carigrada (Konstantinopolja), jedan od najznačajnijih datuma u svjetskoj istoriji. Takozvani ,,Drugi Rim” probojem bedema bio je osvojen od strane vojske Osmanskog Carstva na čelu sa Mehmedom II osvajačem. Ovaj događaj prestavlja kraj jedne ere u svijetskoj istoriji i kraj hiljadugodišnjeg Vizantijskog Carstva, države koja je bila nastavak Rimskog Carstva i kojoj svijet duguje očuvanje rimske kulture na kojoj danas počiva Evropa.
Veličanstven opis ovog događaja najslikovitije je dao naš čuveni istoričar, vizantolog Radivoj Radić :
„U rane jutarnje sate, 29. maja 1453. godine, otpočeo je opšti juriš na Carigrad. Mehmed II je u osvit zore, kako bi zamorio branioce, najpre bacio u vatru svoje najslabije trupe koje su imale ogromne gubitke. A onda, kada je zarudela zora, uz užasnu buku bubnjeva i rogova, gromoglasno su se oglasili svi raspoloživi topovi. Crni barutni dim je prekrio grad i proključalo je kako na moru tako i na kopnu. Iz grla hiljada napadača orio se borbeni islamski poklič: „Alah je najveći!” Sa gvozdenom palicom u rukama, Mehmed II je, bilo najstrašnijim pretnjama ili koristeći umiljate reči, lično podsticao svoje vojnike. Branioci, svesni da je nastupio odsudni trenutak, uzvraćali su junački, dok su žene, među njima i monahinje, pomagale na bedemima tako što su donosile kamenje i grede za ojačavanje odbrane ili vodu vojnicima. Najstariji i najmlađi žitelji prestonice, nesposobni da pomognu u odbrani, ispunili su crkve u nadi da će ih anđeli i svetitelji spasti.
Međutim, teško ranjavanje Đovanija Đustinijanija Longa, koji se uprkos carevim molbama povukao u Galatu, pokolebao je borbeni duh hrišćana. Ubrzo su Turci provalili u grad, a vizantijski vasilevs je uleteo u najžešći okršaj i gotovo sam vodio bitku koja je već odavno bila izgubljena. Konstantin XI Dragaš Paleolog je poginuo na način dostojan najvećih antičkih heroja. Kasnije, po sultanovoj zapovedi, odrubljena careva glava u skupocenoj kutiji putovala je od jednog do drugog muslimanskog vladara kako bi svima na ubedljiv način bila obznanjena pobeda islama nad hrišćanskim Vizantijskim carstvom. A poneseni turski vojnici su u neodoljivom naletu prodrli u srce grada Konstantina Velikog.
Mehmed II, kome je ovaj podvig pribavio epitet Fatih (Osvajač) i uvrstio ga među najveće vojskovođe u istoriji, rame uz rame sa Aleksandrom Velikim, Hanibalom, Cezarom, DŽingis-kanom ili Tamerlanom, ujahao je na konju u Carigrad 29. maja popodne, u pratnji vezira i dvorana. Zaustavio se pred hramom Svete Sofije i ušao u velelepno zdanje. Tamo je zatekao jednog turskog vojnika kako bradvom razbija mermerni pod. Sultan ga je upitao zašto to čini, a ovaj je odgovorio da to radi zbog vere. Razgnevljeni Mehmed II je sabljom udario vojnika, pa su ga polumrtvog za noge izvukli napolje i bacili na ulicu. Vidno impresioniran veličanstvenošću crkve Svete Sofije, sultan je dugo i zamišljeno hodao duž pustih odaja. Onda je naredio jednom od prisutnih da se popne na predikaonicu i izgovori: „La ilaha illalah Muhammadun rasulullah (Nema Boga do Alaha, a Muhamed je njegov prorok).” Bilo je u tome prizoru mnogo simbolike: dogodilo se da u najznačajnijoj bogomolji hrišćanskog Istoka, gde se hiljadu godina slavio Isus Hristos, odzvanjaju reči muslimanske molitve. Dok je jedna civilizacija lagano tonula u istoriju, druga se gordo uspinjala ka svome vrhuncu.”
Radivoj Radić, Strah u poznoj Vizantiji (1180-1453), Evoluta, Beograd 2014.
/CENTRAL NEWS/
